Đối với những người ở ngoài miền Bắc, cùng với mè, chanh và quả sấu, tai chua cũng trở thành một loại gia vị quen thuộc với hương vị chua chua. Bất kỳ nồi canh chua nào hoặc nồi cá kho, chỉ cần thêm một vài miếng tai chua nhỏ, sẽ mang đến hương vị chua đậm đà. Tuy nhiên, tai chua không chỉ có vai trò là một gia vị mà còn được sử dụng như một vị thuốc. Vậy cây tai chua có những đặc điểm gì và tác dụng chữa bệnh như thế nào? Chúng ta hãy cùng khám phá trong bài viết dưới đây.
Tai chua, với tên khoa học là Garcinia cowa Roxb. ex Choisy, thuộc họ Măng cụt (Clusiaceae). Ngoài ra, còn có một loại tai chua khác, còn gọi là Bứa cọng, với tên khoa học là Garcinia pedunculata Roxb.
Đặc điểm cây tai chua khô
Tai chua là một loài cây thân gỗ có tuổi thọ lâu dài. Cây có thể cao tới khoảng 15 – 16 mét hoặc cao hơn. Vỏ cây có màu xám đen. Thân cây thường thẳng, có nhiều cành đâm ngang và đầu cành hơi uốn cong.
Lá của cây có hình dạng ngược trứng, có kích thước khá lớn, với chiều rộng từ 3 – 5 cm và chiều dài từ 6 – 12 cm. Lá cây là loại lá đơn, mọc đối diện và có màu xanh lục. Gân lá sắp xếp song song và các gân phụ nối liền nhau tại mép lá. Cuống lá ngắn.
Hoa của cây có tính lưỡng tính, mọc đơn độc hoặc thành cụm gồm 2 – 3 hoa ở nách lá và gần như không có cuống. Quả tai chua có kích thước to và tròn giống trái ổi, nhưng nó có dạng bẹp hơn và được chia thành 4 – 8 múi. Vỏ quả khá dày, màu xanh khi còn non và chuyển sang màu vàng khi chín. Thịt của quả có màu trắng hoặc hồng, và mỗi quả chứa từ 6 – 10 hạt. Cây tai chua thường ra hoa vào khoảng tháng 3 – 4 và cho quả vào tháng 7 – 8.
Phân bố Tai chua khô
Trên thế giới, cây tai chua mọc ở Ấn Độ, miền Nam Thái Lan và cũng mọc hoang ở ven rừng của nhiều nước Đông Nam Á.
Tại Việt Nam, cây tai chua chủ yếu được tìm thấy ở miền Bắc, như các tỉnh Lào Cai, Yên Bái, Hà Giang, Cao Bằng, Lạng Sơn, Bắc Kạn, Thái Nguyên, Phú Thọ, Vĩnh Phúc, Hòa Bình và Hà Nội.
Bộ phận sử dụng, thu hoạch và chế biến
Bộ phận của cây Tai chua khô mà người ta sử dụng bao gồm vỏ quả, thân cây, lá cây và nhựa cây.
Thu hoạch: Các bộ phận của cây, bao gồm thân, lá và nhựa, có thể thu hoạch quanh năm. Quả và vỏ quả thường được thu hoạch khi chúng đã chín màu vàng.
Chế biến: Sau khi thu hoạch, các bộ phận của cây được rửa sạch. Quả được lấy hạt và sau đó thái vỏ thành miếng mỏng trước khi phơi khô. Việc phơi khô quả tai chua dưới ánh nắng chỉ mất khoảng 2 – 3 ngày cho đến khi chúng chuyển sang màu đỏ.
Bảo quản: Để bảo quản dược liệu tai chua, nên đặt chúng ở nơi khô ráo, thoáng mát và tránh ánh nắng trực tiếp, để tránh làm hư mốc thuốc. Tai chua khô có thể được lưu trữ trong bịch ni lông hoặc hũ kín để sử dụng dần.
Tác dụng của Tai chua
Thành phần hóa học trong dược liệu tai chua:
Dựa trên các nghiên cứu, tai chua chứa nhiều hợp chất quan trọng, bao gồm:
- 50 hợp chất xanthone
- 12 hợp chất flavonoid
- 18 hợp chất phloroglucinol Ngoài ra, tai chua còn chứa một số hợp chất khác như terpene, steroid, depsidone, benzoquinone và nhiều hợp chất khác.
Tác dụng dược lý của dược liệu tai chua:
Nghiên cứu trên các hợp chất từ cây tai chua đã cho thấy chúng có nhiều hoạt tính sinh học khác nhau, bao gồm:
- Hoạt tính gây độc tế bào.
- Hoạt tính kháng khuẩn đối với nhiều chủng vi khuẩn.
- Hoạt tính kháng viêm.
- Hoạt tính chống oxy hóa.
- Đặc biệt, các xanthone trong tai chua có khả năng gây độc trên nhiều loại tế bào ung thư.
Tác dụng của Tai chua khô theo Y học cổ truyền:
Theo kinh nghiệm của dân gian, các bộ phận khác nhau của cây tai chua có các tác dụng sau:
- Thân, lá và nhựa cây có vị đắng và chát, có độc nhẹ, thường được sử dụng để sát trùng.
- Vỏ quả có vị chua, tính mát, thường được dùng để nấu canh chua hoặc sắc nước uống để giảm sốt và giải khát.
- Gôm và nhựa cây có thể được sử dụng để điều trị dỉa chui vào khoang mũi.
Cách sử dụng Tai chua khô
Liều lượng thường là 6 – 10g mỗi ngày. Tai chua có thể được sử dụng dưới dạng thuốc sắc, gia vị trong nấu ăn, hoặc được dùng như vị thuốc độc lập hoặc kết hợp với các loại thuốc khác.
Một số món ăn và ứng dụng thuốc từ Tai chua khô
Tai chua khô có thể được sử dụng để nấu một số món ăn, như canh chua, cá kho, nước luộc rau muống, để tạo hương vị thanh mát và giải khát trong những ngày nhiệt đới. Tuy nhiên, nhớ rằng việc sử dụng tai chua hoặc bất kỳ loại thực phẩm nào khác là cần phải điều độ và hợp lý, tuân theo mùa và điều kiện thời tiết. Hãy tránh sử dụng quá mức có thể gây ra tác động phụ không mong muốn. Đối với vấn đề sức khỏe cá nhân, luôn nên tham khảo ý kiến bác sĩ có chuyên môn để sử dụng các loại thuốc đúng cách cho bệnh tình cụ thể.
———————–
Dũng Hà Farm còn cung cấp các loại rau củ sạch, đặc sản vùng miền,… đảm bảo chất lượng an toàn vệ sinh thực phẩm với giá cả hợp lý nhất. Bạn có thể ghé qua các cửa hàng của chúng tôi để trải nghiệm mua sắm:
- Hotline + Zalo: 0978.282.357
- Email: Farmdungha@gmail.com
- Fanpage: Nông Sản Dũng Hà – Trung Kính
- Cửa hàng 1: A10, ngõ 100 Trung Kính, Yên Hòa, Cầu Giấy, Hà Nội
- Cửa hàng 2: 11 Kim Đồng, quận Hoàng Mai, Hà Nội
Chat Messenger
Chat Zalo